• Door Roelof Tienkamp

MEPPEL/STEENWIJK/DEDEMSVAART - Is de roek een gevederde vriend of een in gitzwart pak gestoken vijand? De meningen hierover zijn ernstig verdeeld en om op deze prangende vraag een gedegen antwoord te vinden gaat begin volgend jaar in de gemeente De Wolden het project 'Roeken in De Wolden, lust of last' van start. Ook de provincie Drenthe wil wel eens weten hoe de bevolking over het fenomeen roek denkt, getuige tenminste de halve ton aan provinciale subsidie voor het project.

De vogel is in een wijde regio zeer omstreden. Op het platteland klagen veel boeren steen en been omdat een grote kolonie roeken overlast en schade betekent. Maar ook in de steden is de bevolking lang niet altijd gediend van de vogels, die -sociaal als ze zijn- veelal in grote aantallen gezamenlijk optrekken. Wethouder Herman Jansen van Meppel zegt bijvoorbeeld: 'We zijn blij met het onderzoek in onze buurgemeente. Misschien biedt het eindelijk eens houvast om iets aan de overlast te doen'.
Doel van het Wolder project is een gemeentebrede discussie over deze beschermde vogel in gang te zetten. In De Wolden bevinden zich op vijftien verschillende plaatsen grote en kleinere kolonies. Naar schatting gaat het om ongeveer 2000 broedparen, 4000 vogels dus. Begin volgend jaar zal begonnen worden met een breed scala aan activiteiten om zoveel mogelijk inwoners bij het project te betrekken en informatie over de roek te geven. Hierbij moet gedacht worden aan exposities, lezingen en excursies. Ook de basisscholen zullen bij het project worden betrokken. Het gaat veel verder dan een enquete alleen, zo geeft Pina Dekker van de afdeling Natuur- en Milieucommunicatie aan. Het project gaat een jaar duren. 'Het is de bedoeling de bevolking eerst uitgebreid over de roek te informeren. Er wordt nu maar al te vaak over deze vogel geoordeeld, zonder dat er voldoende kennis aanwezig is. Pas als die kennis er wel is heeft het zin in kaart te brengen hoe de bevolking over de dieren denkt'.

De jager terug

In veel dorpen op het platteland, wordt luidkeels geroepen om de terugkeer van de jager als bestrijder van de roek, die in ons land nauwelijks natuurlijke vijanden heeft. Zo was Arend Tissingh uit Nijeveen enkele jaren geleden betrokken bij een handtekeningenactie in het dorp, waarin werd gesmeekt om passende maatregelen. Het haalde niets uit.
Tissingh: 'Het is hier nog steeds net zo erg als een paar jaar geleden. De hele omgeving zit er vol mee en je mag er niets aan doen. Af en toe ziet het er gewoon zwart van, het is echt niet leuk meer'. Volgens Tissingh ondervinden hij en z'n mede-agrariërs er schade van. Veel schade.'Je bent echt nog niet klaar hoor, als zo'n hele kolonie ineens in de bomen bij je boerderij neerstrijkt. Het lijkt soms wel op die film van Alfred Hiteheoek, Birds. Ze pikken de rieten daken stuk en beschadigen het plastic, waaronder het voer voor de koeien opgeslagen ligt'. Volgens Tissingh kan daardoor broei ontstaan. 'En broei in de kuil scheelt 1 liter per koe per dag. Tel uit je verlies'.
In Nijeveen heeft de bevolking tevergeefs geprobeerd de roekenkolonies op een vreedzame wijze te ver jagen. Niets hielp, zo geeft Tissingh aan. 'Valkeniers, vliegers met vogels, het is allemaal weggegooid geld. Knalapparaten ook niet. Iedereen schrikt ervan, alleen de roek niet. Soms is het om wanhopig van de worden'.

Tot hoogste niveau

Ze zijn in Nijeveen opgehouden met het voeren van acties tegen de gevleugelde gasten. 'Er is maar een manier', bromt Tissingh, 'de jagers weer terug op de fiets door het dorp. Dan is het snel gedaan met die vogels, maar ja. Dat mag niet'.
Wethouder Herman Jansen van Meppel beaamt dat er enkele jaren geleden van alles is ondernomen om iets aan de overlast (ook in Meppel) te doen. 'We hebben echt alles geprobeerd. Tot aan het ministerie aan toe, maar kregen nul op het rekest. Verjagen of afschieten was pas toegestaan als er sprake zou zijn van gevaar voor de volksgezondheid. En dat konden we niet waarmaken’. Daarom volgen ook andere gemeenten het project in De Wolden met belangstelling. Jansen: 'Je moet een dergelijk probleem gezamenlijk aanpakken,  anders werkt het niet. Dan jaagje ze als gemeenten alleen maar naar elkaar toe'. De gemakkelijkste manier om van een roekenkolonie af te komen is het omkappen van de hoge bomen, waarin ze zich graag nestelen. 'Maar ja', verzucht de wethouder, 'dat doe je natuurlijk ook niet graag'.
In Steenwijk heeft de gemeente een paar jaar geleden geprobeerd enkele roekenkolonies (in Willemsoord, Steenwijkerwold en Steenwijkstad) te verjagen met nephaviken. De werking was slechts van korte duur. Een dikke storm deed de rest: de neppers raakten stuk en werden nimmer meer vervangen.In Willemsoord was sprake van overlast bij de hervormde kerk, waar op een gegeven moment 50 nesten werden geteld.
Voorzitter Bert Kuiper van Dorpsbelang Willemsoord woont tegenover het Godshuis en heeft het aantal nesten met het jaar zien groeien. 'Vreselijk. De vogels produceren een heidens kabaal, dat 's morgens al om een uur of kwart over vijf begint. En het zijn stevige jongens, die bergen mest produceren. Kerkgangers konden hun auto's op een gegeven moment niet eens fatsoenlijk meer kwijt'.Samen met de buren heeft Kuiper er wel iets op gevonden: ze kochten een alarmpistool om de dieren op gezette tijden flink de angst in de poten te jagen. Het heeft geholpen: de nesten in de Amerikaanse eiken bij de kerk zijn verlaten. Een deel van de kolonie zit nu elders in, het dorp. 'Dat is het probleem', zegt Kuiper. ‘Als je ze niet af mag schieten en je verjaagd ze, dan nestelen ze wel weer ergens anders’. Hij zegt een zwak voor vogels te hebben (is zelfs lid van de 'Noordwesthoek'), maar de roek kan bij hem geen goed 'Absoluut niet', klinkt het beslist.

Dynamisch dier

De Dedemsvaarter Aijan ter Haar heeft een jaar of vier zogenaamde heli-kites geïmporteerd: vliegers met de vorm van een biddende havik aan een met, helium gevulde ballon. Hij is er twee jaar geleden mee gestopt. Er was wel vraag naar, maar in Ter Haars ogen onvoldoende. 'Je hebt er meer werk mee dan met een stropop. Daar hebben de mensen klaarblijkelijk geen zin in'.
Ter Haar is ervan overtuigd: de heli-kite is een zeer probaat middel bootst hun natuurlijke vijand na. Die vogel is niet zo slim dat 'ie denkt: dat is helemaal geen havik. Een vogel is een dynamisch dier, wil je hem aanpakken dan moet je dat niet doen met statische middelen, want dat haalt helemaal niets uit'.
Natuurkenner Rein Schut uit Meppel vindt het geklaag over de roek grote onzin. 'Dan zijn er weer teveel snoeken, dan weer vossen en dan weer roeken. Volgens mij zijn er gewoon teveel klagers'. Schut: 'De roek is niet ten onrechte wettelijk beschermd. Het is namelijk een heel nuttig dier, erop gebouwd om zoveel mogelijk insecten en larven op te ruimen. Maar dat wil men niet zien. Je hoort dat de roek zoveel rotzooi maakt. Dat zal allemaal wel, maar de grootste rotzooimakers dan zijn we nog altijd zelf. En het verhaal dat de vogels naar de mensen komen is ook onzin. Wij komen naar de vogels, want we bouwen al les vol. En ja, als onze heilige koe wordt bevuild dan is Leiden natuurlijk helemaal in last. Nee hoor. We zullen er gewoon mee moeten leren leven. De roek hoort er gewoon bij.

Afgelopen vrijdag stond er een artikel over de roek in de Meppeler Courant. In het artikel wordt ingegaan op het in  kaart brengen van de  meningen over de roek. Voor dit project ‘Roeken in de Wolden, lust of last’ heeft de Provincie Drenthe een halve ton aan subsidie uitgetrokken. In het artikel worden een hele rij mensen genoemd en aan het woord gelaten die zich enorm (zouden) ergeren aan de roek en ze soms ook nog proberen weg te pesten: te weten: “veel boeren”, Wethouder Herman Jansen, boer Arend Tissingh uit Nijeveen, Gemeente Steenwijk, Bert Kuiper uit Willemsoord en Arjan ter Haar uit Dedemsvaart. 
De enige die zich niet positief of negatief uitlaat over de roek in het artikel is de Provincie Drenthe en Pina Dekker van de afd. Natuur- en Milieucommunicatie. Gelukkig wordt het artikel afgesloten door de opmerkingen van Rein Schut: “We zullen er gewoon mee moeten leren leven. De roek hoort er gewoon bij”. 
Dit krantenbericht (kop, foto met verkeerde (vogel)naamgeving eronder, inhoud artikel)  zet niet erg aan tot een weloverwogen oordeel. Bij het artikel een foto van een groep opvliegende spreeuwen met daaronder de opmerking: 
Roeken -hier boven Steenwijk- zijn sociale dieren.....etc. Tot ergernis van velen. Niet alles wat zwart is en vliegt zijn roeken! 
Voor mij behoren grote wolken vliegende vogels tot de allermooiste natuurverschijnselen die er in Nederland te bekijken zijn. En ik erger me nooit aan roeken. Het zijn prachtige dieren die de plaats behoren te hebben waar ze recht op hebben. Zoals vaak is gebrek aan (natuur)kennis het probleem van deze ergernis.